Amerikan Ulusal Körler Federasyonu
AMERİKAN ULUSAL KÖRLER FEDERASYONUNUN TARİHÇESİ VE HİZMETLERİ
İngilizce kaynaklardan Türkçeye çeviren: Halil Köseler
1940 yılında kurulmuş olan Amerikan Ulusal Körler Federasyonunun 50.000 üyesi, 50 eyalette şubesi ve 700 yerel şubesi vardır. Federasyonun merkezi Baltimore şehrindedir ve Ulusal Körler Merkezi adıyla çok büyük bir hizmet binasına sahiptir. körler alanında dünyanın en büyük demokratik kitle örgütü olan Federasyon 17 kişiden oluşan başkanlar kurulu tarafından yönetilmektedir. Bir başkan, iki başkan yardımcısı, bir sekreter ve bir mali saymandan oluşan beş kişilik yürütme kurulu iki yılda bir seçilirken, başkanlar kurulunun altı üyesi tek sayılı yıllarda, diğer altısı ise çift sayılı yıllarda seçilmektedir. Körler alanındaki önderliği, hizmetleri ve mücadeleleriyle dünyaca tanınan Kennith Jernigan 18 yıl federasyon başkanlığı yapmıştır. Çok sayıda makaleleri ve kitapları olan Jernigan’ın Federasyonun gelişip güçlenmesinde çok önemli rolü olmuştur. Jernigan 1990’ların başında Türkiye’yi de ziyaret ederek Türkiye Körler Federasyonu yetkilileriyle görüşmüştür. Çok iyi bir konuşmacıydı ve çok iyi bir yazardı. körlerin sorunlarıyla ilgili çok önemli fikirler ve felsefeler içeren yüzden fazla yazıları vardır. Konuşmaları ve yazıları www.nfb.org Web adresinde bulunabildiği gibi Braille Monitor adlı federasyonun aylık yayın organında da yayınlanmıştır. Ayrıca yazmış olduğu çok sayıda kitapları vardır. Bunlar arasında en dikkate çeken kitabı körler federasyonu üyelerinin kendi yaşamlarındaki deneyimlerinden derlenen öykülerden meydana gelen kitaptır. Örgütlü kör hareketinin demokratik bir baskı grubu olarak mücadelesine inanan ve körlerin diğer insanlarla eşit haklara sahip olması yolunda kitlesel eylemleri organize eden cesur ve bilge bir lider olan Kenneth Jernigan sabırlı ve kararlı bir kişiliğe sahipti. 12 Ekim 1997 yılında ölen Kenneth Jernigan yazılarında ve konuşmalarında şu görüşleri savunmaktaydı. “Kendi geleceğimiz kendi ellerimizdedir. Kendi kendimizin patronu olmalıyız ve kendi tercihlerimizi özgürce kollanabilmeliyiz. Bizim kim olduğumuzu ve ne olduğumuzu doğru kavrayabilen görenlerle birlikte eşitlik temelinde birlikte çalışmalıyız. Biz toplumun ayrılmaz bir parçası olduğumuzun ne kadar bilincindeysek görenler de bu gerçeği kabul etme bilincinde olmalıdırlar. Biz merhamet ve acıma değil fırsat ve olanak istiyoruz. Gerçek eşitlik hedefine kolektif eylemlerle, örgütlü mücadele ve ortak çabalarla ulaşabiliriz. Gücümüzü nefretten değil sevgiden almalıyız. Bizi sevmeyenleri de sevmeyi başarabilmeliyiz. Kim olduğumuzun ve ne yapmamız gerektiğinin bilincindeyiz. Kararlılığımız bunun kanıtı, Kazanımlarımız bunun sonuçlarıdır.
Amerikan Körler federasyonunun şu andaki başkanı Marc Maurer bir avukattır.
Öğrenciler, öğretmenler, avukatlar, müzisyenler, seyyar satıcılar, yazarlar, sanatçılar, gazeteciler, bilgisayarcılar, aileler, yaşlılar, şeker hastası körler, işitme özürlü körler gibi akla gelebilecek gruplar federasyon bünyesinde ayrı, ayrı birimler şeklinde örgütlenmişlerdir. Federasyona bağlı her şubenin, her birimin ve her bölümün kendine ait özel bir tüzüğü vardır ve bu tüzükler merkez tarafından onaylandıktan sonra yürürlüğe girmektedir.
Körlerin kendi sorunlarıyla ilgili konularda söz ve karar sahibi olmaların, salamak, kamuoyunu bilinçlendirmek, başarılı öğrencilere burs vermek, kitaplar, dergiler ve bültenler bastırıp yayınlamak, özel araç-gereçlerin üretimini, teminini, satışını gerçekleştirmek, körlerle ilgili teknolojik buluşlar üzerinde çalışan uzmanları desteklemek, hizmet tesisleri kurmak, eğitim ve istihtam sorunlarını çözmek, özürlü çocuğu olan aileleri örgütlemek, demokratik baskı grubu olarak kamuoyu oluşturmak federasyonun en önemli amaçları ve çalışmaları arasında yer almaktadır. Bu amaçlarını gerçekleştirmek için bugüne kadar sayısız projeleri hayata geçirmiştir.
Amerikan Ulusal Körler Federasyonu gönüllü bir sivil toplum örgütüdür. Devletten doğrudan mali bir yardım almamaktadır. Ancak, yaptığı projeler karşılığında ilgili devlet fonlarından destek sağlanmaktadır. Federasyon mali kaynakları çeşitli yerlerde kurmuş olduğu kendi işletmelerinden, kişilerin vasiyet yoluyla devrettiği gayrı menkullerden, organize ettiği bağış kampanyalarından oluşmaktadır.
Federasyon merkez binasında körlerin kullandığı özel araç-gereçlerin satıldığı bir birim bulunmaktadır. Materyal merkezi adı verilen bu bölümde körlerle ilgili 400 çeşit özel araç-gereç bulunmakta ve bunlar körlere makul fiyatlarla satılmaktadır. Amerikan ulusal Körler Federasyonunun oluşturduğu işhattı adı verilen bir sistem sayesinde bütün körlere ücretsiz telefon yoluyla ülke çapında boş olan işlerin nerelerde olduğunu ve hangi özellikte işçi arandığını öğrenebilmekte ve bu işlere resmi şekilde başvurabilmektedirler.
1990’da federasyon tarafından Uluslararası Breyl ve teknoloji merkezi adıyla bir merkez kurulmuştur. Bu merkezde dünyada körler alanında matbaa makinalarından sesli okuma cihazlarına, ekran okuyucu programlardan para tanıma aletlerine kadar teknolojiye dayalı ne kadar cihaz ve yazılım programları varsa hepsi yer almaktadır. Buradaki materyallerin özellikleri ve nasıl kullanıldıkları konusunda bilgi sahibi olmak isteyen herkes merkezi ziyaret etmek suretiyle bilgi alabilmektedir.
Federasyonun oldukça geniş kapsamlı oluşturulmuş internet sayfasında körlerle ilgili her konuda binlerce yazılı kaynak mevcuttur. Her yıl federasyonun internet sayfasını Amerika içinde 900.000 kişi Amerika dışında 124.000 kişi ziyaret etmektedir. Federasyonun bütün eyaletlerde bulunan şubeleri de kendi özel internet sayfalarına sahiptir. Amerikan Ulusal Körler Federasyonu diğer kuruluşların internet sayfalarının körlerin kullanımına uygun hale getirilmesi için danışmanlık ve rehberlik hizmeti vermekte, İnternet sayfalarını körlere uygun hale getiren kuruluşlara federasyon tarafından erişilebilirlik sertifikası adıyla bir sertifika verilmektedir.
Federasyonun önem verdiği konulardan biri de körlerin istediği kitabı, dergiyi, gazeteyi veya her türlü yazılı materyalleri okumasını sağlayacak özel bir okuma cihazının geliştirilmesidir. Bu amaçla Raymond Kurzweil adlı bir bilgisayar mühendisiyle anlaşarak 1975’ten beri ortak çalışmalar yürütmüş, körler için istenen kalitede bir okuma cihazının yapılması için rehberlik etmiş ve mali destekte bulunmuştur. Bunun sonucu Amerika Birleşik Devletlerinde okullarda, evlerde, işyerlerinde körler tarafından çok yaygın olarak kullanılan bir sesli okuma cihazı geliştirilmiştir. Mükemmel bir konuşma kalitesine sahip olan bu cihaz sayesinde körler istediği yazıyı başkalarına muhtaç olmadan doğal insan sesine en yakın bir kalitede dinleyebilmektedirler. Daha önce masa üzerinde kullanılan büyüklükte olan bu cihazın cepte taşınan şeklinin yapımı gerçekleştirilmiş bulunmaktadır.
Amerikan Körler Federasyonu, 1994’ten itibaren Ulusal ve yerel gazetelerin körler tarafından telefon yoluyla dinlenmesini sağlayan bir sistemin kurulmasını başarmıştır. Şu anda bu sistem içerisinde ulusal ve yerel düzeyde 94 gazete yer almaktadır. NFB HABER HATTI denilen bu sistemden körler şu şekilde yararlanmaktadır. Telefon tuşlarına basmak suretiyle istenen gazetenin istenen sayfasındaki istenen yazı sesli olarak dinlenebilmekte, okuma hızı, okuyucu sesi değiştirilebilmekte, geçmiş günlere ait gazeteler okunabilmektedir. Bu hizmetten yararlanmak isteyenlere bir şifre numarası verilmekte, bu şifreyi yazarak sisteme girilmektedir. Dışarıya ses veren amfili telefon kullanıldığı takdirde okunan gazeteyi aynı and birden fazla kişi de dinleyebilmektedir. 2000 yılında Amerikan Kongresi tarafından bu sistemin bütün ülke çapında yaygınlaştırılması için özel bir ödenek ayrılmıştır.
Federasyonun yayınları arasında, körlükle ilgili konularda bilimsel makalelerin, raporların, bildirilerin, haberlerin, tartışmaların yer aldığı, Braille Monitor adlı aylık breyl dergi geniş kapsamlı, mükemmel bir dergidir. Bu dergi amerika’da sesli ve yazılı olarak 35 bin adet aboneye ulaştırılmaktadır. Şeker hastası körler için çıkarılan şeker hastalarının sesi adlı dergi 250.000, eğitimciler ve aileler için yayınlanan Future Reflection adlı dergi 14.000 aboneye sahiptir. Ayrıca görme özürlü avukatlar, öğrenciler, eğitimciler için de federasyona ait özel yayın organları vardır. Bütün bu dergilerin Amerika’da ve dünyadaki toplam abone sayısı 350.000’e ulaşmıştır. Federasyon üyesi körlerin topluma olumlu mesajlar veren özgün anı ve yazılarından oluşan çok sayıda eğitici ve aydınlatıcı kitaplar basılmıştır. Breyl yazıyla 8 ciltten oluşan ve federasyon üyesi kör bir eğitimci tarafından yazılmış olan körlerin eğitimiyle ilgili kitap en yararlı kitaplardan biridir. Federasyonca yurt içinde ve yurt dışında dağıtılan breyl kitapların sayısı 5 milyon kopyeyi geçmektedir. Çeşitli konularda okuyucu abonelere gönderilen kaset ve CD’lerin yıllık sayısı ise 100.000’i aşmaktadır. Federasyonun arşivinde körlerle ilgili küçük büyük yazılardan oluşan 1100 adet yazılı kaynak eser vardır. Federasyonun felsefesini, hizmetlerini, mücadelelerini ve tarihsel gelişimini anlatan geniş kapsamlı kitap, mürekkep yazıyla 1100 sayfa, Breyl yazıyla 14 cilt, sesli olarak 40 kasetten oluşmakta olup, örgütlü kör hareketinin başında ve içinde yer alan herkesin dikkatle okuması gereken önemli bir eserdir.
Amerikan Ulusal Körler federasyonunun girişimleriyle ATM cihazlarının körler tarafından para çekme ve yatırma işlemleri için kullanılmasını sağlamak için bazı bankalarda sesli sistemlerin kurulması gerçekleştirilmiştir. Konuşan ATM ilk olarak 1999 yılında Kanada Royal Bank ve Amerika Birleşik Devletlerinde Bank OF America tarafından başlatılmış, şu anda Kanada’da konuşan ATM’lerin sayıları 7000’e ulaşmış, Amerika Birleşik Devletlerinde ise çeşitli bankalara ait 30 bini aşkın konuşan ATM cihazı bulunmaktadır. Avusturalya, İtalya, İspanya, İngiltere, hindistan başta olmak üzere dünyanın bir çok ülkesindeki bankalar konuşan ATM sistemine geçmişlerdir.
Konuşan ATM’lerde yapılan her işlem sesli olarak söylenmekte, ATM’yi kullanan kişi yapılan işlemlerin bir başkası tarafından duyulmaması için kulaklık kullanmaktadır. ATM’üzerinde bulunan standart kulaklık jakı girişine kulaklığını takmak suretiyle rahatlıkla kimsenin yardımına ihtiyaç olmaksızın yaptığı bütün işlemleri sesli şekilde duyabilmektedir. Bazı Konuşan ATM cihazları üzerindeki düğmeler kolay anlaşılabilsin diye telefon tuşları gibi konumlanmıştır. Giriş, iptal, silme gibi fonksiyon tuşları kabartma noktalarla işaretlenmiştir. İsteyen kişi ATM’nin kullanım şeklini sesli olarak dinleyebilmektedir. Ayrıca sesi azaltıp çoğaltan volume düğmesi vardır.
Gören bir insan ekranda hangi işlemleri görüyorsa görme engellide bunları sesli olarak duyma olanağına sahip oluyor.
Körlerin özgürce oy kullanma hakkı federasyonun önem verdiği diğer konulardan biridir. Seçimler sırasında körlerin kimsenin yardımı olmadan oy kullanma hakkı temel bir insan hakkıdır. Amerika Birleşik Devletleri genel seçimlerinde körlerin başkalarına bağımlı olmadan kendi başlarına oy kullanmalarını sağlayacak sesli bir elektronik sistemin oluşturulması sağlanmıştır. Böyle bir sistemin kurulması parlemento tarafından uygun görülmüş, 29 Ekim 2002 yılında konuyla ilgili gerekli yasal düzenleme George Bush tarafından imzalanarak yürürlüğe girmiştir. Bu düzenlemeye göre 2006 yılından itibaren körler oylarını sesli olarak çalışan bir sistem yoluyla kendi başlarına kullanmaya başlamışlardır. Sistemin uygulamada bazı problemleri olsa da bunların çözümünün mümkün olduğu belirtilmektedir.
Diğer taraftan federasyon körlerin bir yerden bir yere gidebilmelerini, istediği bir adresi bulabilmelerini büyük ölçüde kolaylaştıran, kısa adı GPS olan ve uydu yoluyla çalışan küresel yer belirleme sisteminin ihtiyaca uygun hale getirilebilmesi konusunda da yoğun girişimlerde bulunmaktadır. Bu sisteme göre elde taşınabilen bir cihaz yoluyla görmeyen bir kişi gideceği adresi işaretliyor, o adrese hangi yoldan, gideceği, nereden hangi yöne döneceği sesli olarak söyleniyor. Şu anda Amerika Birleşik Devletlerinde bu cihazı kullanan çok sayıda körlerin bulunduğu belirtilmektedir. Cihazda kullanılmak üzere her şehre ait harita yazılımları mevcut olup herkes kendisi için gerekli haritayı temin edebilmektedir.
Federasyonun eyalet şubelerinin önemli bir kısmı körlerin çeşitli alanlarda yetişmesini sağlamak üzere kısa ve uzun dönemli kurslar veren eğitim ve rahabilitasyon merkezlerine sahiptir. Körlerin eğitim ve istihtam sorunlarının çözümünde yaptığı örnek uygulamalar ve elde ettiği başarılar nedeniyle federasyonun görüş ve önerileri devlet kurumlarına da geniş ölçüde yol göstermektedir.
Amerikan Ulusal Körler Federasyonu her yıl Temmuz ayı başında genel kurulunu farklı bir şehirde yapmakta, bir hafta süren bu genel kurullarda eğitici ve aydınlatıcı toplantılar, seminerler, bilimsel tartışmalar, ödül törenleri düzenlenmekte, geleceğe ilişkin önemli kararlar alınmaktadır. Bu genel kurullara yurt dışından katılan konukların yanı sıra ülkenin her yerinden üye, delege, temsilci, gözlemci, konuk düzeyinde 2000’den fazla görme özürlü katılmaktadır.
Federasyon, Breyl yazının körler tarafından yaygın olarak kullanılmasına büyük bir önem vererek öğretici ve aydınlatıcı videolar hazırlamakta ve özel kurslar düzenlemektedir. Körlükten kaynaklanan sorunlara ilişkin toplumda bir duyarlılık yaratmak amacıyla ilginç bir kampanya başlatılmıştır. “Breyl Yazı güzeldir” adlı Bu kampanyayla gören insanlara da Breyl yazının öğretilmesi amaçlanmıştır. İstekli olanlara federasyon tarafından belli bir ücret karşılığında özel kurslar verilmektedir.
1999 yılında federasyon merkezinin bulunduğu Baltimore şehrinde beş kattan oluşan bir körler eğitim ve araştırma enstitüsünün yaptırılması kararlaştırılmış, bütün iç donanımlarıyla birlikte 20 milyon Dolara mal olan en son teknolojik yeniliklere sahip modern bir enstitünün yapımı 2003 yılı sonlarında tamamlanmıştır. Jernigan Enstitüsü adı verilen merkez eğitim ve araştırma için gerekli her türlü teknik ve araç-gereç, laboratuar, kütüphane, konferans salonu ve çalışma odaları gibi çeşitli olanaklara sahiptir. Açılan kampanya sonucu merkezin yapımı için bağışta bulunanların sayısı 18.000 kişiye ulaşmıştır.
Federasyonun girişimleriyle görme özürlü öğrencilerin gören öğrencilerle aynı okul kitaplarına aynı zamanda sahip olmalarını sağlayacak yasal düzenlemeler yapılmış, Eğitsel Materyallere erişilebilirlik yasası adıyla kabul edilen bu düzenlemeyle gören öğrenciler için basılan okul kitaplarının aynısının aynı dönemde görme özürlü öğrenciler için de sesli veya breyl olarak üretilmesi yasal zorunluluk haline getirilmiştir.
Federasyon tarafından everest dağına tırmanma etkinliği organize edilmiş, körlerin dünyanın en üst noktasına ayak basması sağlanarak basının ve kamuoyunun ilgisi çekilmiştir.
Körlükten kaynaklanan nedenlerle ayrımcı uygulamalara maruz kalan kişilerin haklarını korumak amacıyla Amerikan Ulusal Körler Federasyonu mahkemelerde çeşitli davalar açmakta ve bu davaların çoğunu kazanmaktadır. Federasyon mağdur olan bu kişilerden herhangi bir avukatlık ücreti talep etmemektedir.
Amerikan Körler Federasyonunun üzerinde önemle durduğu konulardan bir diğeri de başarılı öğrencilere burs verilmesidir. Bu amaçla müracat edenler arasında ders notları istenen puana ulaşmış olan başarılı öğrencilere bir komisyon tarafından tespit edilmektedir. Her yıl bu amaçla 200.000 Dolar civarında burs dağıtılmaktadır. Bursların bir kısmı federasyon tarafından bir kısmı da yardım sever kişiler tarafından verilmektedir. Ancak Verilen bütün bursların tespiti ve organizasyonu tamamen federasyonun sorumluluğunda gerçekleşmektedir. Bu uygulamayla hem öğrencilerin desteklenmesi hem de başarının teşvik edilmesi sağlanmaktadır. Körlerin eğitimi alanında başarı gösteren eğitimcilerin her yıl maddi ve manevi olarak ödüllendirilmesi de federasyonun her yıl gerçekleştirdiği önemli etkinliklerden biridir. Özetlemeye çalıştığım hizmetleri ve mücadeleleriyle körlük alanında örnek bir demokratik kitle örgütüdür.
