Almanya'da Görme Özürlüler
ALMANYA’DA GÖRME ÖZÜRLÜLER
Yazan: Halil Köseler
Nüfusu 80 milyon olan Almanya’da 500 bin görme özürlü bulunmakta ve bunların 155 binini hiç görmeyenler oluşturmaktadır. Körlüğün en önemli nedenleri arasında prematüre doğumlar veya gebelik sırasında ortaya çıkan hastalıklar yer almaktadır. Çift özürlülük olayı ise, daha ziyade küçük yaşlarda ortaya çıkmaktadır. Yaklaşık 30 bin civarında kişinin körlük nedeni ise, aileden gelen kalıtımsal olaylardan kaynaklanmaktadır.
1-18 yaşları arasında körlük oranı yüzde 4 oranında azalmış, 18-80 yaş arasında ise değişmemiştir.
a. ÖRGÜTSEL YAPI
Almanya’da körleri temsil eden örgüt olan Alman Körler Federasyonu (DBSV) şemsiyesi altında 20 bölgesel örgüt bulunmakta ve bu örgütlerin 16 eyalette 41 bin üyeye sahip olduğu belirtilmektedir. Kendi bağımsız yönetim organlarına ve bürolarına sahip olan ve toplam 300 civarında yerel teşkilat ve çalışma gruplardan oluşan bölgesel örgütler, bulundukları koşullara uygun özel programlar yürütmektedirler. Alman Körler Federasyonu’nun ve bölgesel örgütlerin program ve projelerinin mali kaynağını; üyelik aidatları, eyalet bütçesinden yapılan yardımlar, gönüllü kişi ve kuruluşlardan gelen bağışlar, vasiyet ve miras yoluyla yapılan katkılar oluşturmaktadır. Alman Körler Federasyonu körlerle ilgili diğer kurum ve kuruluşlarla da yakın işbirliği içinde gerek toplum içinde gerekse devlet düzeyinde önemli bir prestije sahiptir. Çıkardığı çeşitli yayınlar yoluyla kamuoyunun, görme özürlülerin sorunlarına yakın ilgi göstermesini sağlamaya çalışmaktadır. Bu amaçla, ayda bir yayınlanan dergi aracılığıyla federasyonun, görme özürlülere ilişkin politikası kamuoyuna duyurulmaktadır.
b. GÖRME ÖZÜRLÜLERE YÖNELİK HİZMETLER
Almanya’da özürlülere yönelik çeşitli yasa ve yönetmelikler çıkarılmıştır. %6’dan daha az özürlü çalıştıran işverenler merkezi kalkınma bürosuna bağlı eşitlik fonuna, çalıştırmadıkları her özürlü için, ceza olarak belirli bir para yatırmak zorundadırlar. Ancak buna rağmen özürlü olmayan diğer insanlara göre görme özürlüler arasındaki işsizlik oranı çok daha yüksektir. 18-60 yaş arası görme özürlülerin ancak yüzde 28’I iş olanağına sahiptir. Görme özürlü bir kişi, özürü nedeniyle işe yerleştirilemediği takdirde bu kişinin, özürlüler için kurulmuş ulusal korumalı işyerlerine yerleştirilmeleri sağlanmaktadır. Özürlülerin haksız olarak işten çıkarılmalarını önlemek üzere özel yasal düzenlemeler mevcuttur. Görme özürlüler için diğer bir iş olanağı ise, daha ziyade kendi el işlerinin üretildiği ve pazarlandığı işyerlerinde çalışma olanağıdır.
Almanya’da ağır özürlüler Kamu ulaşım araçlarından, tren ve otobüslerden ücretsiz olarak yararlanmaktadırlar. Özürlülük oranı yüzde altmış olanlar telefon ücretlerinden muaftırlar.
c. EĞİTİM
Görme özürlülerin yaşadığı çevre koşulları ve bireysel özellikleri dikkate alınarak, kaynaştırılmış eğitim görmek üzere normal okullarda veya özel eğitim almak üzere körler okullarında okumaları gerektiğine karar verilir. Kaynaştırılmış eğitimine devam eden öğrencilerin sayısı, körler okullarına devam edenlerden daha azdır. Akademik eğitimlerini tamamlayan öğrenciler, mesleki eğitim kurslarına devam etme olanağına sahiptirler. Mesleki eğitim kursları, özel merkezler veya bazı üniversiteler tarafından sağlanmakta ve kurs merkezlerinde eğitim için gerekli tüm özel araç-gereçler yer almaktadır. Alman Körler Eğitim Merkezi, Alman Körler Federasyonu ile de işbirliği içerisinde görme özürlülere, çeşitli alanlarda gerek temel eğitim gerekse yüksek eğitim olanakları sağlamaktadır. Mesleki eğitim programları, öğrencilerin özel ihtiyaçlarına ve taleplerine uygun olarak yabancı dil, braille okuma-yazma, bilgisayar gibi çeşitli alanları kapsamaktadır. Eğitim materyalleri öğrencilere braille, mürekkep yazı, kaset, CD gibi çeşitli formatlarda sunulmakta, ayrıca uzaktan eğitim programları ve çeşitli seminerler düzenlenerek, görme özürlülerin eğitim düzeylerinin artırılmasına çalışılmaktadır.
d. REHABİLİTASYON
Okul çağını geçtikten sonra ileri yaşlarda görme özürlü olan kişiler için çeşitli merkezlerde veya doğrudan doğruya bu kişilerin evlerinde rehabilitasyon olanakları sunulmaktadır. Rehabilitasyon merkezlerinde uygulanan eğitim programları önce oriyantasyon ve bağımsız hareket, günlük yaşam becerileri, braille okuma-yazma, az görenlere görme gücünden yararlanma becerileri kazandırma gibi temel eğitimleri kapsamaktadır. Daha sonra çalışma yaşındaki kişilere mesleki rehabilitasyon merkezlerinde meslek kazandırma eğitimi verilmektedir. Almanya’da bazı göz klinikleri tarafından, az görenler için uygun optik araçlara ilişkin gerekli bilgiler sağlanmakta ve görme gücünden daha fazla yararlanmak için neler yapılabileceği anlatılmaktadır.
e. SOSYAL OLANAKLAR
16 Alman eyaletinde uygulanan özel yasalar yoluyla görme özürlülere çeşitli haklar ve olanaklar sunulmaktadır. Özel yasalarla sunulan hak ve olanaklardan görme kaybı %50’den fazla olan kişiler yararlanmaktadır. Ancak bazı eyaletlerde %20 görme kaybı olan az gören kişilere de benzer olanaklar sunulmaktadır. Sağlanan haklar, eyaletten eyalete farklılık göstermektedir. Kamu Yardım Yasası yoluyla görme özürlülere gelir durumlarına ve servetlerine göre değişen oranlarda çeşitli hizmetlere ilişkin muafiyetler uygulanmakta, görme özürlülerin kullandığı özel araçların sağlanması konusunda, sosyal güvenlik kuruluşları mali destek sunmakta ve işyerlerinin özürlülerin ihtiyacına uygun hale getirilmesi için gerek işverenler gerekse merkezi kalkınma bürosu tarafından fonlar oluşturulmaktadır. Çalışmayan görme özürlülere tıbbi rehabilitasyon için gerekli tüm cihazların maliyeti, sağlık sigortası fonu tarafından karşılanmaktadır.
f. TATİL VE DİNLENME HİZMETLERİ
Çeşitli eyaletlerde görme özürlülerin refakatçileriyle birlikte tatil yapabilecekleri, bölgesel örgütler tarafından yönetilen tatil köyleri bulunmaktadır. Ayrıca bu olanaklara ilaveten bölgesel örgütler, yıl boyunca ilginç programlar ve seminerler düzenlemektedir. Bazı ulusal seyahat acentaları özürlüler için özel turlar organize etmektedirler.
Özürlüler Spor Federasyonu, Alman Körler Federasyonu ve bölgesel örgütler tarafından görme özürlülerin yapabileceği çeşitli spor etkinlikleri, yerel ulusal ve uluslararası düzeyde çeşitli spor yarışmaları düzenlenmektedir. En çok yapılan spor etkinlikleri arasında; Golball, Bowling, Tandem(iki kişilik bisiklet), binicilik, satranç, yüzme gibi etkinlikler yer almaktadır.
Almanya’da yaygın olarak sesli kütüphaneler bulunmakta ve bu kütüphaneler tarafından görme özürlülere, kitaplar ödünç verilmektedir. Yaşlı olmaları nedeniyle bakıma muhtaç görme özürlüler için bazı yerel örgütler, bakımevleri kurup işletmekte, bu merkezlerde, sözleşmeli uzmanlar tarafından geniş çapta bakım hizmetleri sunulmaktadır.
